Znajdująca się w środowisku naturalnym rtęć może pochodzić ze źródeł anrtopogenicznych, natomiast jej szacunkowe ilości przedostające się do środowiska wynoszą [9]:
ze źródeł antropogenicznych – 630-6200 ton/rok, w tym:
– spalanie paliw kopalnych (~50%);
– spalanie odpadów komunalnych (~7%);
– hutnictwo metali kolorowych i różne zakłady produkcyjne;
– rolnictwo.
Przyczyną antropogenicznego zanieczyszczenia środowiska rtęcią jest stosowanie przestarzałych procesów technologicznych oraz niewłaściwe składowanie odpadów przemysłowych. W Polsce szacowana wielkość emisji rtęci do atmosfery wynosi 40 ton/rok (tabela 1), co stanowi 10,3% całkowitej emisji w Europie. Największy udział w zanieczyszczeniu środowiska rtęcią mają procesy spalania surowców energetycznych, w tym głównie węgla. Zawartość rtęci w węglu waha się od 0,05-0,40 mg/kg, a średnia zawartość szacowana jest na 0,2 mg/kg. Z pewnym uproszczeniem można przyjąć, że masa rtęci emitowana w określonym czasie do powietrza atmosferycznego ze spalania węgla w elektrowni jest proporcjonalna do masy rtęci zawartej w węglu wprowadzonej do kotła.
Według oficjalnych danych statystycznych [8], całkowita emisja rtęci w 1991 roku w Polsce wynosiła tylko 2110 kg/rok z zakładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza. Jest to ilość znacznie zniżona w stosunku do obliczeń przedstawionych w pracy [10,20]. Z całkowitej emisji rtęci na poszczególne regiony wg literatury [8] przypadło w kg/rok:
– bielskie 87
– kieleckie 3
– pilskie 4
– tarnowskie 1754
– wrocławskie 262
Dla pozostałych województw brak danych.
Przedstawiona wielkość emisji stanowi zaledwie 6% całkowitej, szacowanej [23] emisji rtęci w Polsce. Tak duża rozbieżność wynika prawdopodobnie z nie uwzględnienia emisji tego pierwiastka z przemysłu energetycznego, hutniczego i z produkcji cementu. W danych statystycznych uwzględniono tylko emisję z przemysłu chemicznego, chociaż w takim wypadku emisja np. w województwie bielskim powinna wynosić co najmniej 420 kg/rok tyle bowiem emituje rtęci w tym województwie przemysł chemiczny. Zastanawiająca jest duża wielkość emisji rtęci podana dla województwa tarnowskiego. Głównym źródłem emisji jest tam produkcja chloru metodą elektrolityczną. Biorąc pod uwagę wielkość produkcji chloru i wskaźnik emisji rtęci z tej produkcji, podana wielkość emisji jest wielokrotnie zawyżana [21].
Tabela 1. Wskaźniki emisji rtęci z różnych procesów przemysłowych w Polsce w 1991 roku [21].
| Źródła emisji | Średni wskaźnik emisji g Hg/Mg | Zakres wielkości wsk. g Hg/Mg | Produkcja lub zużycie tys. Mg/rok | Średnia emisja Mg/rok |
| Elektrownie – węgiel kamienny i elektrociepłownie
– węgiel brunatny – zużycie bezpośr. |
0,18
0,11 0,18 |
0,08 – 0,35*)
– 0,08 – 0,35*)
|
79210
67637 23991**) |
14,2
7,4 4,3 |
| Produkcja cement
– metodą mokrą – w przeliczeniu na klinkier |
– 0,62 |
– 0,37 – 0,89*)
|
– 10200 |
– 6,3 |
| Hutnictwo żelaza
– w przeliczeniu na stal |
0,097 |
0,052-0,153*) |
10432 |
1,0 |
| Produkcja chloru | 3,66 | 1,22 – 9,01*) | 295 | 408 |
| Produkcja aldehydu octowego | 1,2 | 0,5 – 4,0*) | 90 | 0,1 |
| Lampy jarzeniowe – rtęciowe
– produkcja – z lamp zużytych |
Mg/lampę
7,7 120 |
3,5 – 9,2*) 70 – 150*)
|
mln szt/rok
15 20 |
0,1 2,4 |
| Hutnictwo metali nieżelaznych
– ołów pierwotny – cynk term pierw. – Cynk wtórny – Miedź pierwotna |
3,0 20,0 0,02 0,1 |
8,0 – 50,0
0,06 – 0,13 |
22,5 59,0 1,8 376,0 |
0,0675 1,18 0,0004 0,0376 |
| Produkcja koksu (w przeliczeniu na węgiel) |
0,03 |
– |
15237,0 |
0,457 |
| Produkcja szkła | 0,05 | 0,036–0,072 | 699,4 | 0,0349 |
| Inne | Brak | – | – | 33 |
| Razem | 41,8 |
*) – wynika ze zmienności rtęci w surowcach
**) – nie wyjaśnione w roczniku GUS
Dydaktyk
Prezentujemy bogatą ofertę prac z zakresu ekorozwoju i ekologii 